Choć pierwszy rok życia dziecka to głównie gaworzenie, to właśnie w tym czasie maluch intensywnie uczy się rozumienia języka. Zanim wypowie swoje pierwsze słowo, analizuje brzmienie, rytm i intonację mowy dorosłych. Dlatego najważniejszym wsparciem, jakie możesz mu zaoferować, jest po prostu rozmowa. Mów do dziecka często i w różnorodny sposób – podczas karmienia, spacerów, zabawy czy przewijania. Opowiadaj, co robisz, nazywaj przedmioty, wskazuj i komentuj sytuacje z otoczenia. Nie chodzi o przemawianie „do ściany”, lecz o tworzenie przestrzeni do komunikacji.
Badania Polskiego Towarzystwa Logopedycznego potwierdzają, że dzieci, do których rodzice mówią więcej i częściej, szybciej rozwijają umiejętności językowe. Warto pamiętać, że dziecko rozumie znacznie więcej, niż potrafi powiedzieć i to rozumienie jest fundamentem dla dalszej nauki mowy.
Gesty i mimika – mowa ciała ma znaczenie Zanim dziecko zacznie mówić, komunikuje się za pomocą ciała. Pokazuje palcem, unosi rączki, przytula się, wydaje dźwięki, patrzy znacząco. To naturalny etap poprzedzający wypowiadanie słów. Zachęcaj malucha do korzystania z gestów, pokazuj „pa pa”, „brawo”, „nie ma” czy „daj”, a także reaguj na jego własne sygnały. Wspieranie komunikacji pozawerbalnej to nie tylko sposób na zrozumienie potrzeb dziecka, ale też skuteczne narzędzie wspierające rozwój mowy. Według zaleceń logopedów, warto również wprowadzać proste gesty wspomagające mówienie czyli tzw. gesty Makaton. Nie zastępują one słów, ale ułatwiają dziecku nawiązanie relacji i zrozumienie sensu komunikacji.
Czytanie i zabawa dźwiękiem Nawet roczniak może mieć swoją ulubioną książkę, najlepiej z grubymi kartkami, prostymi obrazkami i krótkimi zdaniami. Wspólne czytanie nie tylko buduje więź, ale też rozwija słownictwo, koncentrację i umiejętność skupienia uwagi. Wybieraj książeczki z rytmicznym tekstem, rymowankami, powtarzającymi się frazami, to pomaga dziecku zapamiętywać i rozumieć dźwięki języka.
Zabawy dźwiękonaśladowcze: „muu”, „hau hau”, „pi pi”, to świetna forma ćwiczenia narządów mowy. Warto śpiewać proste piosenki, klaskać, rytmicznie powtarzać sylaby. Dziecko poprzez naśladowanie uczy się artykulacji, melodii języka oraz znaczenia słów.
Kiedy się niepokoić i jak wspierać dalej? Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, jednak istnieją ogólne ramy, których przekroczenie może wymagać konsultacji. Jeśli roczniak nie reaguje na imię, nie pokazuje palcem, nie naśladuje dźwięków i gestów, nie próbuje wypowiadać żadnych sylab ani nie używa choćby kilku prostych słów, warto skonsultować się z logopedą. Wczesna interwencja to nie wyrok, lecz szansa na efektywne wsparcie.
Nie zapominaj też o własnej roli, to Ty jesteś pierwszym nauczycielem mowy swojego dziecka. Wspieraj je cierpliwie, nie poprawiaj na siłę, nie oceniaj. Reaguj entuzjastycznie na próby mówienia, powtarzaj po dziecku słowa w poprawnej formie, ale bez krytyki. Radość z komunikacji to klucz. Jeśli dziecko widzi, że jego głos ma moc, będzie chciało mówić coraz więcej.
*Źródła: Polskie Towarzystwo Logopedyczne – www.ptl.org.pl Portal Logopeda Dziecięcy – www.logopedadzieciecy.pl Instytut Matki i Dziecka – www.imid.med.pl Ministerstwo Zdrowia – Program profilaktyki zaburzeń rozwoju mowy u dzieci*