Rozwijanie umiejętności dzielenia się i współpracy z rówieśnikami to jeden z kluczowych etapów w rozwoju społecznym dziecka. Już od najmłodszych lat maluchy zaczynają obserwować interakcje między innymi i próbują włączać się w zabawę. Umiejętność współpracy uczy nie tylko empatii, ale także cierpliwości, komunikacji i rozumienia zasad społecznych. Wspieranie dziecka w tych pierwszych próbach wymaga od rodziców uważności, cierpliwości oraz pokazywania dobrego przykładu w codziennych sytuacjach.
Zrozumienie potrzeb innych – pierwszy krok do współdziałania Pierwsze oznaki chęci dzielenia się pojawiają się zazwyczaj między 18. a 24. miesiącem życia. Maluch zaczyna wtedy dostrzegać, że inni również mają potrzeby i emocje. Drobne gesty, takie jak podanie zabawki koledze czy wspólne układanie klocków, są początkiem nauki współpracy. W tym okresie ważne jest, by rodzice modelowali konstruktywne zachowania, np. dzielili się swoimi przedmiotami z dzieckiem i pokazywali, jak rozwiązywać sytuacje konfliktowe bez agresji. Obserwacja dorosłych daje dziecku wzorzec, który staje się podstawą do samodzielnych działań społecznych.
Zabawa grupowa – naturalne laboratorium społecznych umiejętności Zabawy w grupie są najlepszym sposobem na naukę dzielenia się i współpracy. Wspólne układanie puzzli, budowanie wież z klocków czy gry ruchowe uczą maluchy negocjowania, czekania na swoją kolej i dzielenia się obowiązkami. Rodzic w tym procesie pełni rolę obserwatora i przewodnika, nie należy więc wyręczać dziecka, ale pomagać w sytuacjach trudnych poprzez spokojne tłumaczenie i zadawanie pytań: „Jak możemy się tym pobawić razem?” czy „Czy Twój kolega chciałby spróbować teraz?”. W ten sposób dziecko uczy się empatii i rozumienia perspektywy innych.
Wzmacnianie pozytywnych doświadczeń i motywacji Kluczowe dla nauki współpracy jest wzmacnianie pozytywnych doświadczeń. Chwalenie za wspólne działania, wspieranie inicjatywy i docenianie wysiłku sprawiają, że maluch czuje satysfakcję i chce kontynuować współdziałanie. Warto również wprowadzać małe rytuały dzielenia się w domu np. wspólne układanie zabawek po zabawie lub przygotowanie posiłku razem z rodzeństwem. Takie sytuacje uczą nie tylko dzielenia się, ale także odpowiedzialności i współpracy w codziennym życiu.
Rola rodzica w nauce współpracy Rodzic jest przewodnikiem, który pokazuje, że dzielenie się i współpraca przynoszą korzyści i wzmacniają relacje. Ważne jest obserwowanie dziecka, dawanie przestrzeni do samodzielnych prób i reagowanie jedynie w razie potrzeby. Dzięki cierpliwości, pozytywnej motywacji i codziennym przykładom, maluch stopniowo rozwija umiejętności społeczne, które będą przydatne przez całe życie. Pierwsze próby dzielenia się i współpracy to fundament pod późniejsze relacje rówieśnicze i budowanie pewności siebie w grupie.
*Źródła: Instytut Matki i Dziecka – „Rozwój społeczny i emocjonalny dziecka w wieku przedszkolnym” Polskie Towarzystwo Psychologiczne – „Znaczenie wczesnych interakcji rówieśniczych w rozwoju społecznym dziecka” Medycyna Praktyczna – Psychologia – „Jak wspierać dziecko w nauce współpracy i rozwiązywaniu konfliktów” Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – „Rozwój kompetencji społecznych dzieci w wieku przedszkolnym”*