Narodziny dziecka to moment pełen emocji zarówno dla rodziców, jak i dla samego maluszka, który zaczyna odkrywać świat zupełnie nowymi zmysłami. Już od pierwszych dni życia niemowlę intensywnie odbiera bodźce wzrokowe i dźwiękowe, choć jego zmysły funkcjonują zupełnie inaczej niż u dorosłych. Rozumienie, jak rozwijają się wzrok i słuch u dziecka, pomaga rodzicom wspierać malucha w poznawaniu świata i budowaniu więzi.
Pierwsze tygodnie – zmysły w fazie adaptacji Noworodek przychodzi na świat z działającymi, ale niedojrzałymi zmysłami. Wzrok w pierwszych tygodniach jest bardzo ograniczony. Dziecko widzi jedynie na odległość około 20–30 cm, czyli dokładnie tyle, ile dzieli je od twarzy mamy podczas karmienia. Obrazy są niewyraźne, kolory ledwo dostrzegalne. W tym czasie najlepiej reaguje na kontrastowe barwy (czarno-białe) oraz powolne ruchy.
Równocześnie rozwija się słuch. Choć dziecko słyszało dźwięki już w łonie matki, to dopiero po narodzinach zaczyna rozpoznawać je i świadomie na nie reagować. Głos rodziców, szczególnie matki, działa uspokajająco. Niemowlę potrafi wyciszyć się lub ożywić, słysząc znajomy ton.
2 i 3 miesiąc: kontakt wzrokowy i reakcje na dźwięk W okolicach drugiego miesiąca życia wzrok dziecka zaczyna się wyostrzać. Maluszek coraz lepiej widzi rysy twarzy, uczy się skupiać wzrok na obiekcie i śledzić go oczami. Szczególnie interesujące stają się twarze, a także wyraziste zabawki zawieszone nad łóżeczkiem lub wózkiem. Rośnie też umiejętność rozpoznawania znanych osób.
Słuch staje się bardziej zróżnicowany. Dziecko nie tylko rozpoznaje ton głosu, ale też potrafi reagować na nowe dźwięki. Gwałtowny hałas może wywołać odruch zaskoczenia, a spokojna melodia, zadziałać kojąco. To doskonały moment, by śpiewać maluszkowi, mówić do niego spokojnym tonem i wprowadzać proste zabawy dźwiękowe.
4 - 6 miesiąc: świat nabiera kolorów i rytmu Między czwartym a szóstym miesiącem życia, wzrok dziecka osiąga nowy poziom. Maluch rozpoznaje już kolory, potrafi śledzić szybko poruszające się obiekty i zauważa przedmioty w większej odległości. Zaczyna też interesować się otoczeniem. Sięga po zabawki, obserwuje ruchy rąk, reaguje na swoje odbicie w lustrze.
Słuch w tym czasie rozwija się równie dynamicznie. Niemowlę zaczyna rozróżniać wysokość i kierunek dźwięku, może odwracać głowę w stronę mówiącej osoby lub wydającej dźwięk zabawki. W tym okresie zaczynają się również pierwsze próby wokalizacji: gaworzenie, piski, śmiech – to forma komunikacji, która świadczy o dobrej pracy słuchu i rozwoju mowy.
Na co warto zwrócić uwagę i kiedy skonsultować się z lekarzem? Choć każde dziecko rozwija się w indywidualnym tempie, są pewne sygnały, które mogą wskazywać na potrzebę konsultacji ze specjalistą. Jeśli maluszek nie reaguje na dźwięki (np. nie odwraca głowy w kierunku głosu, nie boi się głośnych dźwięków) lub nie skupia wzroku, nie utrzymuje kontaktu wzrokowego po 6. tygodniu życia, warto umówić się na kontrolę u pediatry. Wspieranie zmysłów dziecka w pierwszych miesiącach nie wymaga zaawansowanych akcesoriów. Bliskość, spokojne rozmowy, zabawki o wyraźnych kształtach i codzienna czuła obecność rodzica są najważniejsze. Dając dziecku bodźce dostosowane do jego wieku, wspierasz nie tylko rozwój wzroku i słuchu, ale także emocjonalną więź i poczucie bezpieczeństwa.
*Źródła: American Academy of Pediatrics – Your Baby's Hearing and Vision Development WHO – Care for Child Development Guidelines, 2023 Szumilas M., "Rozwój zmysłów u niemowląt", Medycyna Praktyczna, 2022 Harvard Medical School – Infant Sensory Development: What Parents Should Know, 2021 Fundacja Rozwoju Dzieci – Rozwój dziecka w pierwszym roku życia*