Pierwszy rok życia dziecka to niezwykły czas intensywnego rozwoju, zarówno umysłowego, jak i fizycznego. To właśnie wtedy maluch uczy się poznawać świat, doskonali zmysły oraz rozwija umiejętności ruchowe, które będą fundamentem dalszego wzrostu. Wsparcie rodziców poprzez odpowiednio dobrane zabawy może znacząco wspomóc ten proces. Kluczowe jest, aby aktywności były dostosowane do wieku i możliwości dziecka, a jednocześnie dostarczały radości i pobudzały naturalną ciekawość.
Pierwsze miesiące – zmysły na pierwszym planie Już od urodzenia niemowlę intensywnie odbiera bodźce z otoczenia. W pierwszych miesiącach życia najważniejsze stają się zabawy rozwijające wzrok, słuch i dotyk. Kontrastowe książeczki, czarno-białe obrazki, grzechotki o delikatnych dźwiękach, to doskonałe narzędzia stymulujące percepcję wzrokową i słuchową. Warto też mówić do dziecka spokojnym głosem, śpiewać kołysanki i opowiadać, co robimy, dzięki temu maluch zaczyna rozpoznawać intonację i rytm języka. Kontakt skóra do skóry oraz masaże niemowlęce (np. metodą Shantala) to nie tylko okazja do budowania więzi, ale również do pobudzania układu nerwowego dziecka. Delikatne dotykanie i masowanie różnych partii ciała wspiera rozwój czucia głębokiego i sprzyja wyciszeniu.
4. miesiąc życia - czas na ruch i eksplorację Wraz z rozwojem mięśni szyi, pleców i brzucha, dziecko staje się coraz bardziej aktywne. To moment, w którym zabawy powinny wspierać rozwój motoryki dużej, czyli koordynacji i siły ruchowej. Czas spędzany na brzuszku, pomaga wzmacniać górne partie ciała i przygotowuje dziecko do czołgania się, a później do raczkowania. Rodzice mogą zachęcać malucha do sięgania po zabawki umieszczone nieco poza zasięgiem rąk. To nie tylko ćwiczenie ruchowe, ale też nauka planowania i rozwiązywania prostych „problemów”. Rolki sensoryczne, piłki z wypustkami, lusterka, wszystko to, co zachęca do ruchu i odkrywania, wspiera rozwój psychoruchowy.
Półroczne dzieci i starsze – rozwijanie koncentracji i interakcji Po szóstym miesiącu życia dziecko staje się coraz bardziej zainteresowane otoczeniem i chętnie wchodzi w interakcje. Zabawy typu „a kuku”, pokazywanie części ciała, proste układanki sensoryczne czy piosenki z gestami (np. „Kółko graniaste”) wspierają rozwój poznawczy, mowę i koncentrację. To czas, gdy dziecko zaczyna rozumieć ciąg przyczynowo-skutkowy i przewidywać, co się wydarzy.
Warto proponować też zabawy rozwijające motorykę małą np. przekładanie przedmiotów z ręki do ręki, wkładanie i wyjmowanie zabawek z pudełek, chwytanie drobnych elementów (z zachowaniem zasad bezpieczeństwa). To doskonałe przygotowanie do późniejszych umiejętności, jak rysowanie czy samodzielne jedzenie.
Jak wspierać, nie przyspieszać Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, dlatego nie należy porównywać go z rówieśnikami ani forsować umiejętności, na które nie jest gotowe. Kluczowa jest uważna obserwacja i reagowanie na sygnały wysyłane przez malucha. Zabawa powinna być radosnym, niewymuszonym czasem bliskości, a nie treningiem.
Otoczenie bogate w bodźce, ale nie przestymulowane, to najlepsze warunki do nauki. Warto też pamiętać, że najcenniejszym „narzędziem” rozwojowym jest sam rodzic. Ciepły kontakt, uśmiech, obecność i rozmowa mają nieoceniony wpływ na rozwój dziecka.
*Źródła: Polskie Towarzystwo Pediatryczne – zalecenia dotyczące rozwoju niemowląt WHO – Nurturing care for early childhood development CDC – Learn the Signs. Act Early. Instytut Matki i Dziecka – materiały edukacyjne dla rodziców*