Od momentu narodzin Twoje dziecko uczy się świata wszystkimi zmysłami. Dotyk, dźwięk, ruch, światło – wszystko jest dla niego nowe i fascynujące. Każda mama wie, jak ważne są chwile bliskości, ale nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, że już najprostsze zabawy mogą wpływać na rozwój malucha. Dobrze dobrana aktywność to nie tylko sposób na wspólne spędzenie czasu, ale także realne wsparcie dla mózgu, ciała i emocji dziecka. W tym artykule pokażemy Ci, jak możesz wspierać rozwój dziecka przez zabawę – bez drogich zabawek, za to z dużą dawką uważności, miłości i... Twojej obecności.
Jakie zabawy wspierają rozwój dziecka? Dzieci rozwijają się przez działanie – dlatego właśnie zabawa jest jednym z najważniejszych „narzędzi” wspierających ich rozwój. Ważne jest jednak, by dopasować formę zabawy do wieku i etapu rozwoju dziecka. Inaczej bawi się niemowlę, inaczej roczniak, a jeszcze inaczej trzylatek.
Oto cztery grupy zabaw, które warto znać:
- Zabawy manipulacyjne – czyli te, w których dziecko może dotykać, zgniatać, obracać, przesuwać. Pomagają rozwijać małą motorykę i zmysł dotyku. Przykład? Układanie prostych puzzli, zabawa fakturami (np. miękki kocyk, twardy klocek), a nawet przekładanie przedmiotów z rączki do rączki.
- Zabawy konstrukcyjne – wszelkiego rodzaju budowanie, łączenie, tworzenie. Klocki, nawlekanie koralików, zabawa w piaskownicy. Tego typu aktywności rozwijają koordynację, kreatywność i cierpliwość.
- Zabawy ruchowe i rytmiczne – mogą odbywać się w rytm muzyki albo w ciszy, na dywanie, w ogrodzie, czy w ramionach mamy. Przysiady z niemowlakiem na rękach, taniec, pełzanie do zabawki – to wszystko rozwija mięśnie, równowagę i koordynację.
- Zabawy naśladowcze i dydaktyczne – to np. zabawa w gotowanie, lekarza czy sklep. Dziecko uczy się ról społecznych, oswaja codzienne sytuacje i rozwija wyobraźnię.
Nie chodzi o to, by codziennie realizować „plan rozwoju”. Wystarczy wsłuchać się w dziecko i reagować na jego potrzeby – zabawa nie musi być zaplanowana, by była wartościowa. Bliskość, która rozwija – czyli dlaczego wspólna zabawa jest tak ważna? Zabawa to coś więcej niż tylko „czas dla dziecka”. To budowanie relacji, bliskości, zaufania i bezpieczeństwa. Już kilkumiesięczne niemowlę doskonale wyczuwa emocje opiekuna – dlatego Twoja obecność, uśmiech, kontakt wzrokowy czy śmiech są dla niego tak ważne.
Dzieci uczą się nie tylko przez instrukcję, ale przede wszystkim przez obserwację. Gdy Ty z radością uczestniczysz w zabawie, pokazujesz dziecku, że warto się angażować, cieszyć i próbować nowych rzeczy. Tworzysz w nim poczucie sprawczości i pewności siebie – które zaprocentuje w przedszkolu, szkole, a potem w dorosłym życiu.
Zabawa jest też doskonałą okazją do rozwijania umiejętności społecznych – maluch uczy się czekać na swoją kolej, dzielić zabawką, prosić, mówić „nie”. Wiele tych rzeczy przyswaja nieświadomie – właśnie w czasie wspólnej zabawy.
Zabawa w domu? Tak, i to bez miliona zabawek! Wspierająca rozwój zabawa nie musi być skomplikowana. Wystarczą rzeczy, które masz pod ręką: łyżki kuchenne, kartonowe pudełko, miska z ryżem. Kreatywność malucha nie potrzebuje katalogowych zabawek – potrzebuje przestrzeni do działania.
Kilka przykładów:
- Zabawa z lusterkiem – niemowlęta uwielbiają obserwować twarze, także swoje!
- Tor przeszkód z poduszek – dla dziecka uczącego się raczkować czy chodzić.
- Pudełko sensoryczne – wypełnij je ryżem, fasolą, miękkimi materiałami i pozwól dziecku odkrywać świat paluszkami.
- Czytanie na głos – już od pierwszych dni. Dźwięk Twojego głosu, rytm zdań, obrazki – to ogromny rozwój dla języka i wyobraźni.
- Zamiast „co kupić?”, zapytaj „co możemy razem stworzyć?”.
Codzienność to najlepszy plac zabaw Nie zapominaj, że Twoja codzienność – nawet ta najprostsza – to dla dziecka niesamowita przygoda. Wspólne gotowanie, pranie, spacer, obserwowanie drzew, kąpiel – to wszystko są okazje do zabawy i nauki. Nie musisz być animatorką, żeby Twoje dziecko się rozwijało. Wystarczy, że jesteś, że patrzysz, słuchasz i dajesz mu przestrzeń do eksplorowania świata – w swoim tempie. Zabawa to nie obowiązek. To radość, która buduje więź i wspiera rozwój. Zamiast szukać „idealnej metody”, postaw na relację i czułość. Twój maluch tego właśnie potrzebuje najbardziej.
*Źródła: WHO: Nurturing care for early childhood development Polskie Towarzystwo Pediatryczne – materiały dla rodziców Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę – poradniki rozwojowe Zero to Three Foundation – infant mental health „Rozwój psychiczny dziecka” – Maria Żebrowska*