Gruźlica to choroba bakteryjna wywoływana przez Mycobacterium tuberculosis. Przez ostatnie dekady w wielu krajach wydawało się, że to problem przeszłości - ale w ostatnich latach wraca w wielu częściach świata. W Polsce w 2019 roku odnotowano 5321 nowych zachorowań. Bakterie gruźlicy przenoszą się drogą kropelkową - kiedy osoba chora kaszle, kicha czy mówi, zarazki mogą unosić się w powietrzu i wniknąć do dróg oddechowych kolejnych osób. Dla przyszłej mamy gruźlica to temat istotny nie tylko ze względu na własne zdrowie, ale też zdrowie dziecka - istnieje ryzyko transmisji, gdy zakażenie wystąpi w ciąży.
Kiedy i jak diagnozuje się gruźlicę w ciąży?
- Jeśli podczas pierwszych wizyt położna lub ginekolog stwierdzi czynniki ryzyka (np. długotrwały kaszel, kontakt z osobą chorą, pobyt w regionach o wysokiej zachorowalności), może zalecić badania obrazowe, jak prześwietlenie płuc (RTG klatki piersiowej) - zwykle z osłoną brzucha.
- Może być też wykonana próba tuberkulinowa (skórna, test Mantoux) lub badania krwi (IGRA) - aby ocenić, czy występuje utajone zakażenie prątkiem gruźlicy.
- Jeśli kobieta miała gruźlicę przed ciążą, lekarze często zlecają dodatkowe badania czynności płuc, by ocenić, jak bardzo układ oddechowy poradzi sobie podczas ciążowego obciążenia.
- W diagnostyce ważne jest wykluczenie aktywnej choroby gruźliczej - czyli sytuacji, gdy bakterie namnażają się i powodują objawy - zanim podejmie się leczenie.
Jak gruźlica może wpłynąć na ciążę i dziecko?
- Jeśli kobieta zachoruje w czasie ciąży, bakterie gruźlicy mogą przenikać do łożyska i tym samym zagrozić dziecku już przed urodzeniem.
- Podczas porodu może też dojść do kontaktu z prątkami gruźlicy.
- Dziecko może w przyszłości rozwinąć gruźlicę wrodzoną lub mieć osłabiony układ odpornościowy, co może sprzyjać bardziej agresywnemu przebiegowi choroby.
- U matki gruźlica niesiona w ciąży wiąże się z ryzykiem pogorszenia stanu zdrowia, obniżonej wydolności oddechowej, komplikacji ciążowych.
- Nieleczona gruźlica w ciąży może zwiększyć ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu lub niskiej masy urodzeniowej.
Leczenie gruźlicy w ciąży
- Jeśli zdiagnozowano aktywne zakażenie gruźlicze, leczenie zawsze się wdraża - ryzyko dla matki i dziecka jest większe niż ewentualne ryzyko stosowania leków.
- Standardowy schemat leczenia obejmuje leki takie jak isoniazyd (INH), rifampicyna (RIF) i etambutol (EMB) - te leki przenikają przez łożysko, ale według dostępnej wiedzy nie powodują wad rozwojowych.
- Pyrazinamid (PZA) bywa stosowany w ciąży, chociaż w niektórych krajach unika się go ze względu na ograniczone dane o bezpieczeństwie.
- Lek streptomycynę (aminoglikozyd) uważa się za przeciwwskazaną w ciąży, z racji ryzyka uszkodzenia słuchu u płodu.
- Leczenie trwa kilka miesięcy (zwykle 6 lub więcej), w zależności od wrażliwości prątków, stanu klinicznego i współistniejących warunków zdrowotnych.
- Leczenie latentnej (utajonej) gruźlicy w ciąży bywa rozważane ostrożnie - często postępuje się obserwacyjnie, chyba że istnieje wysokie ryzyko progresji do aktywnej choroby.
Co możesz zrobić, jeśli jesteś w ciąży (lub planujesz ciążę)
- Jeśli masz objawy: przewlekły kaszel, duszność, osłabienie, nocne poty, utrata masy - zgłoś to lekarzowi i poproś o badania w kierunku gruźlicy.
- Jeśli miałaś kontakt z osobą chorą - nawet jeśli sama nie masz objawów - poinformuj lekarza, aby mógł zlecić badania kontrolne.
- Unikaj przebywania w zamkniętych pomieszczeniach z osobami podejrzanymi o gruźlicę (kaszel, osłabienie).
- Współpracuj ściśle z lekarzem - jeśli terapia zostanie zalecona, stosuj ją regularnie i zgodnie z zaleceniami (bez pomijania dawek).
- Zapewnij, by placówka medyczna prowadząca Twoją ciążę wiedziała o Twoim statusie gruźlicy - by mogła zapewnić odpowiedni nadzór i profilaktykę dla dziecka.
*Źródła CDC - Tuberculosis in Pregnancy (cdc.gov) CDC MMWR - Treatment of Tuberculosis (2003 guidelines, aktualizowane) (cdc.gov) PMC - Tuberculosis in pregnancy (Przegląd literatury, m.in. bezpieczeństwo leczenia) (pmc.ncbi.nlm.nih.gov) CDC Stacks - Latent Tuberculosis Infection: A Guide for Primary Health Care Providers (stacks.cdc.gov) DOZ.pl - „Gruźlica - przyczyny, objawy, leczenie, powikłania. Jak zapobiegać gruźlicy?” (doz.pl) Medycyna Praktyczna / MP.pl - artykuły o gruźlicy i chorobach zakaźnych w ciąży (mp.pl)*