Listerioza jest chorobą bakteryjną wywoływaną przez Listeria monocytogenes. To jedna z tych infekcji, która często przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo, ale w ciąży może być poważna, szczególnie dla dziecka. Wiele kobiet już w ciągu życia miało styczność z bakterią i nabyło pewną odporność, ale u ciężarnych układ odpornościowy działa inaczej - to sprawia, że ryzyko pełnoobjawowego zakażenia wzrasta.
Jak dochodzi do zakażenia i kiedy ciąża jest najbardziej narażona? Do zakażenia dochodzi głównie drogą pokarmową - przez spożycie żywności skażonej Listeria, np. surowego mięsa, niepasteryzowanego mleka, serów miękkich, warzyw/owoców nieumytych, wędlin, gotowych dań przechowywanych w lodówce.
Bakteria Listeria monocytogenes ma zdolność namnażania się w warunkach chłodniczych - nawet w temperaturach bliskich 0 °C - stąd produkty długo przechowywane w lodówce mogą być ryzykowne. Ryzyko pełnoobjawowej listeriozy jest wyższe w III trymestrze, kiedy układ odpornościowy ciężarnej jest dodatkowo obciążony.
Inkubacja (czas od spożycia skażonej żywności do pojawienia się objawów) może być różna - od kilku dni do nawet kilku tygodni czy miesięcy.
Objawy - co możesz zauważyć Często w przypadku listeriozy nie ma wyraźnych objawów - infekcja przebiega łagodnie lub w ogóle bezobjawowo. Jeśli jednak objawy się pojawią, mogą wyglądać jak grypa lub zakażenie ogólne:
- gorączka, dreszcze
- bóle mięśni, stawów
- osłabienie, złe samopoczucie
- objawy ze strony przewodu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunka
- ból głowy
- w bardziej zaawansowanych przypadkach bakteriemia (obecność bakterii we krwi), zakażenie narządów, jeśli bakteria przeniknie dalej
Co może się stać z płodem i noworodkiem? To kluczowy fragment - tutaj listerioza może być naprawdę groźna.
- Listeria może przeniknąć przez łożysko i zarazić płód - dochodzi do wewnątrzmacicznego zakażenia.
- Może prowadzić do niedotlenienia płodu, zahamowania wzrostu, poronienia, obumarcia płodu czy porodu przedwczesnego (przed 37. tygodniem).
- U noworodków może spowodować sepsę, zapalenie płuc, zakażenia układu nerwowego lub inne powikłania o ciężkim przebiegu.
- W Polsce odnotowano przypadki wrodzonej listeriozy - między 2012 a 2021 rokiem było 37 takich przypadków.
- Choć choroba jest rzadka, jest traktowana jako poważne zagrożenie w ciąży.
Diagnostyka i leczenie
- Jeśli podejrzewasz zakażenie (np. występowanie objawów + ryzyko ekspozycji), lekarz może zlecić posiewy bakterii (krew, płyn owodniowy, łóżysko) i badania laboratoryjne.
- Leczenie listeriozy w ciąży zwykle polega na antybiotykach - często stosuje się ampicylinę lub alternatywnie inne bezpieczne antybiotyki w ciąży.
- Czas stosowania antybiotyków bywa dłuższy, by upewnić się, że bakterie są zwalczone i żeby zabezpieczyć płód.
- Leczenie musi być prowadzone starannie, ponieważ niewłaściwe dawkowanie lub zbyt krótki czas terapii mogą prowadzić do niepowodzenia.
- W wielu przypadkach ciężarne są hospitalizowane przy potwierdzonej infekcji, by monitorować stan matki i dziecka.
Jak się chronić - praktyczne zasady To część, którą naprawdę warto, by każda przyszła mama znała: Unikaj produktów ryzykownych: surowego lub niedogotowanego mięsa, niepasteryzowanego mleka i serów miękkich, wędlin, gotowych dań, ryb surowych czy wędzonych.
Dokładne mycie owoców i warzyw - nawet tych, które wyglądają czysto.
Obróbka cieplna - podgrzewaj dokładnie, aż danie będzie gorące w środku, przynajmniej 70 °C przez parę minut - bakterie giną pod wpływem ciepła.
Unikaj kontaktu między surowym mięsem a powierzchniami, które używasz do przygotowania warzyw (oddziel deski, noże).
Myj ręce przed i po przygotowaniu posiłków, po kontakcie z surowym jedzeniem, po kontakcie ze zwierzętami.
Unikaj żywności “na wynos”, która może być przechowywana długo w lodówce i nie została dostatecznie podgrzana przed podaniem.
*Źródła PBKM - „Listerioza w ciąży” (objawy, leczenie, profilaktyka) PBKM Medicover - „Listerioza u kobiet w ciąży – objawy i leczenie” Porody PubMed - „Listeriosis in Poland 2012-2021” (epidemiologia) PubMed Ginekologika - „Listerioza w ciąży – ciche zagrożenie?” Ginekologika GIS / Główny Inspektorat Sanitarny - informacja o listeriozie Gov.pl Przegląd kliniczny „Clinical management of women with listeriosis risk during pregnancy” *