Wiele przyszłych mam z zaskoczeniem odkrywa, że początek ciąży nie zawsze wiąże się z przypływem energii i euforią. Wręcz przeciwnie, nagłe zmiany w ciele mogą powodować uczucie przytłaczającego zmęczenia, które nie ma nic wspólnego z brakiem snu. Jeśli czujesz się ospała, mimo że przesypiasz noce, nie jesteś sama. To naturalna reakcja organizmu na hormonalną burzę, która rozpoczyna się niemal od razu po zapłodnieniu.
W pierwszym trymestrze poziom progesteronu gwałtownie wzrasta, co wpływa na układ nerwowy, powodując senność i spowolnienie. Twoje ciało pracuje na najwyższych obrotach, ponieważ to właśnie teraz rozwija się łożysko, wzrasta objętość krwi, zmienia się metabolizm. Wszystko to kosztuje sporo energii, nawet jeśli nie wykonujesz wysiłku fizycznego. Dlatego warto już na tym etapie zaplanować krótkie drzemki w ciągu dnia i nie obwiniać się za „leniwe” popołudnia. To nie słabość, to mądrość organizmu, który przygotowuje się do roli matki.
Zmęczenie, a drugi trymestr – czas na oddech? Dla wielu kobiet drugi trymestr przynosi długo wyczekiwane wytchnienie. Nudności zazwyczaj ustępują, a organizm adaptuje się do nowych warunków hormonalnych. Przyszłe mamy często odzyskują energię, poprawia się nastrój, a nawet pojawia się motywacja do aktywności fizycznej i planowania wyprawki. Warto wykorzystać ten czas na załatwienie spraw, które będą bardziej uciążliwe w trzecim trymestrze, jak np. badania, kompletowanie rzeczy dla dziecka czy przygotowanie mieszkania.
Jednak nawet w tej fazie ciąży zmęczenie może się utrzymywać, zwłaszcza jeśli przyszła mama pracuje zawodowo, opiekuje się starszym dzieckiem lub zmaga się z bezsennością. Warto wówczas zwrócić uwagę na sposób odżywiania. Dieta uboga w żelazo lub witaminy z grupy B może nasilać uczucie wyczerpania. Objawy takie jak bladość skóry, zadyszka przy niewielkim wysiłku czy zawroty głowy powinny skłonić do konsultacji z lekarzem prowadzącym. Czasami wystarczy wdrożenie suplementacji lub drobne zmiany w diecie, by zauważyć poprawę.
Trzeci trymestr – zmęczenie powraca W miarę zbliżania się do terminu porodu wiele kobiet znów doświadcza wyraźnego spadku sił. Tym razem winowajcą jest nie tylko wzrastający poziom hormonów, ale i czysto fizyczne obciążenie organizmu. Brzuch staje się coraz większy, co utrudnia znalezienie wygodnej pozycji do spania. Częste nocne pobudki z powodu parcia na pęcherz, ruchów dziecka czy bólu kręgosłupa, skutkują niedoborem regenerującego snu. Również układ oddechowy i krążenia muszą pracować intensywniej, co może powodować zmęczenie nawet przy codziennych, prostych czynnościach. W tym czasie szczególnie ważne jest, by nie przeceniać swoich możliwości. Pozwól sobie na odpoczynek, zrezygnuj z perfekcjonizmu i oddeleguj niektóre obowiązki partnerowi lub bliskim. Warto też przygotować swoje otoczenie na moment po porodzie. Im mniej stresu i nieprzewidzianych sytuacji, tym łatwiej będzie skupić się na regeneracji i opiece nad noworodkiem.
Kiedy zmęczenie wymaga uwagi lekarza? Choć zmęczenie w ciąży jest zwykle naturalne, istnieją sytuacje, w których warto skonsultować się z lekarzem. Jeśli pomimo odpoczynku i zdrowej diety wciąż czujesz się osłabiona, nie masz siły wstać z łóżka, a nawet proste czynności są ponad Twoje siły, może to świadczyć o niedokrwistości lub problemach z tarczycą. Również ciągłe uczucie niepokoju, bezsenność i trudności z koncentracją mogą wskazywać na depresję okołoporodową, która często zaczyna się już w ciąży. Nie lekceważ tych sygnałów. Zdrowie psychiczne jest równie ważne jak fizyczne, a wczesna reakcja pozwala skutecznie sobie z nimi poradzić. Pamiętaj, że każda ciąża jest inna i nie ma „właściwego” sposobu na jej przeżywanie. Zmęczenie to nie oznaka słabości, ale naturalny efekt pracy, jaką wykonuje Twoje ciało, by stworzyć nowe życie. Warto wsłuchać się w swoje potrzeby i zadbać o siebie z taką samą troską, jaką otoczysz swoje dziecko po jego narodzinach.
*Źródła: Fraser, D. & Cooper, M. Myles Textbook for Midwives. Churchill Livingstone, 2003. Faxelid, E. Lärobok för barnmorskor. Literature for Midwifery Education, 2001. American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). Fatigue During Pregnancy. National Health Service (NHS UK). Tiredness and fatigue in pregnancy*